भारत देश महान - भावार्थ
ही कविता कवी माधव विचारे यांनी भारत देशाच्या महानतेचे आणि गौरवाचे वर्णन करण्यासाठी लिहिलेली एक देशभक्तिपर कविता आहे. या कवितेतून कवीने देशाचे प्राकृतिक सौंदर्य, शौर्यवान इतिहास आणि उदात्त विचार यांचे वर्णन केले आहे.
प्रत्येक कडव्याचा भावार्थ:
"चला चला हो एकमुखाने गाऊ एकच गान" / "भारत देश महान, भारत देश महान ||१||"
कवी सर्वांना आवाहन करतात की, आपण सर्वांनी एकत्र येऊन, एकजुटीने आणि एकाच स्वरात "भारत देश महान आहे" हे गीत गाऊया. हे गीत केवळ ओठांवरचे नसून, ते मनापासून देशाबद्दलचा आदर आणि प्रेम व्यक्त करणारे असावे, असा त्यांचा उद्देश आहे.
"हिमालयाच्या हिमशिखरे ती । भारतभूच्या शिरी डोलती ।" / "गंगा, यमुना आणि गोमती । चालिती पवित्र स्नान ||२||"
या ओळींमध्ये कवी देशाचे प्राकृतिक सौंदर्य वर्णन करतात. ते म्हणतात की हिमालयाची बर्फाच्छादित शिखरे जणू काही भारतमातेच्या माथ्यावर मुकुटासारखी शोभून दिसत आहेत. त्याचप्रमाणे, गंगा, यमुना आणि गोमती यांसारख्या पवित्र नद्या भारतमातेला स्नान घालत आहेत. यातून देशाचे भौगोलिक महत्त्व आणि नैसर्गिक पावित्र्य दोन्ही अधोरेखित होते.
"इतिहास नवा हा बलिदानाचा । शौर्याचा अन पराक्रमाचा ।" / "समतेचा अन विश्वशांतीचा । जागवी राष्ट्राभिमान ||३||"
कवी सांगतात की, आपल्या देशाचा इतिहास हा केवळ जुना नाही, तर तो बलिदान, शौर्य आणि पराक्रमाने भरलेला एक गौरवशाली इतिहास आहे. हा इतिहास समता (समानता) आणि विश्वशांती (जगाच्या शांततेसाठी) यासारख्या महान मूल्यांवर आधारित आहे. हाच इतिहास प्रत्येक भारतीयाच्या मनात राष्ट्रप्रेम आणि अभिमान जागवतो.
"शौर्याचे जे वीर लढले । रणांगणी ते पावन झाले ।" / "भारतभूचे स्वप्न रंगले । चढवूनि उंच निशाण ||४||"
या कडव्यात कवी देशासाठी बलिदान देणाऱ्या वीरांना आदराने वंदन करतात. जे शूर सैनिक आणि वीर आपल्या देशासाठी युद्धभूमीवर लढले, ते पावन (पवित्र) झाले. त्यांच्या पराक्रमाने आणि बलिदानाने भारतमातेचे स्वातंत्र्य आणि सन्मानाचे स्वप्न पूर्ण झाले. त्यांनी देशाचे निशाण (तिरंगा) उंचावून देशाचा गौरव वाढवला.
एकूण भावार्थ:
'भारत देश महान' ही कविता आपल्याला देशाच्या विविध पैलूंबद्दल अभिमान बाळगायला शिकवते. यामध्ये देशाच्या निसर्गापासून ते ऐतिहासिक पराक्रमापर्यंत आणि समतेच्या विचारांपासून ते देशासाठी प्राणार्पण करणाऱ्या सैनिकांच्या शौर्यापर्यंत सर्व गोष्टींचा समावेश आहे. ही कविता म्हणजे प्रत्येक भारतीयाला आपल्या देशाचा गौरवशाली इतिहास आणि महान संस्कृतीची आठवण करून देणारे एक प्रेरणादायी गीत आहे.
