गवताचे पाते - वर्ग १० वा (पाठ): शब्दार्थ आणि वाक्प्रचार
वि. स. खांडेकर यांच्या 'गवताचे पाते' या रूपक कथेतून त्यांनी मानवी जीवनातील दोन पिढ्यांचे, म्हणजेच तरुण पिढी आणि वृद्ध पिढी यांच्या स्वभावाचे आणि दृष्टिकोनाचे सुंदर दर्शन घडवले आहे. या पाठातील काही महत्त्वाचे शब्दार्थ आणि वाक्प्रचार:
शब्दार्थ
गवताचे पाते: या पाठात 'गवताचे पाते' हे तरुण पिढीचे, नव्या विचारांचे आणि महत्त्वाकांक्षी व्यक्तींचे प्रतीक आहे.
पिकलेले पान: 'पिकलेले पान' हे वृद्ध पिढीचे, जुन्या विचारांचे आणि अनुभवाने समृद्ध पण काहीसे अहंकारी व्यक्तींचे प्रतीक आहे.
धरणीमाता: पृथ्वी, जमीन.
कुशीत: मांडीत, आश्रयात.
कर्कश: कानाला नकोसा वाटणारा, कठोर आवाज.
दंग होणे: मग्न होणे, गुंगून जाणे.
चुराडा होणे: पूर्णपणे नाश होणे, तुकडे होणे. (येथे स्वप्नांचा चुराडा होणे म्हणजे स्वप्ने भंग पावणे).
क्षुद्र: लहान, तुच्छ, कमी महत्त्वाचे.
अभिमान: गर्व, स्वतःबद्दलची मोठी भावना.
संजीवक स्पर्श: जीवन देणारा, चैतन्य निर्माण करणारा स्पर्श.
जादू: चमत्कार, अद्भुत शक्ती.
रूपक कथा: ज्या कथेतून अप्रत्यक्षपणे काहीतरी बोध दिला जातो किंवा प्रतीकात्मक अर्थ दडलेला असतो, ती कथा.
महावृक्ष: खूप मोठे झाड.
लाकूडतोड्या: लाकूड तोडणारा माणूस.
कावा: कपट, डावपेच.
सुधारक: सुधारणा घडवून आणणारा.
महत्वाकांक्षा: मोठे होण्याची, काहीतरी मिळवण्याची तीव्र इच्छा.
