ही कविता कवी ज. वि. पवार यांनी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या अलौकिक कार्याला आणि महाडच्या चवदार तळे सत्याग्रहाच्या ऐतिहासिक घटनेला ५० वर्षे पूर्ण झाल्याच्या निमित्ताने
या कवितेचा भावार्थ खालीलप्रमाणे आहे:
'तू झालास मूक समाजाचा नायक' - भावार्थ
ही कविता डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाखालील सामाजिक क्रांतीचे आणि त्यांनी वंचित समाजासाठी केलेल्या संघर्षाचे तेजस्वी वर्णन करते.
१. संघर्षाचा आरंभ आणि मार्ग:
जेव्हा डॉ. आंबेडकरांनी कार्याला सुरुवात केली, तेव्हा सर्वत्र अंधश्रद्धा आणि विषमतेचे काळोखाचे राज्य होते
. समाजाने त्यांच्याकडे पाठ फिरवली होती ('सूर्यफुलांनी पाठ फिरविली होती') . त्यांनी सोपी, रूढ 'मळवाट' नाकारली आणि कठीण, संघर्षाच्या 'खाचखळग्यांनी' भरलेल्या मार्गावरून जाणे स्वीकारले
.
२. नेतृत्वाचा गौरव:
डॉ. आंबेडकरांनी प्रतिकूल परिस्थितीवर स्वार होऊन नवा इतिहास घडवला
. अस्पृश्यतेमुळे ज्यांचा आवाज दाबला गेला होता, त्या मूक समाजाचे ते नायक झाले
. त्यांनी संपूर्ण बहिष्कृत भारताला जागे केले . त्यांनी रूढ सामाजिक परंपरा नाकारून
एका नव्या, समान समाजाची जडणघडण केली .
३. क्रांतीचे रणशिंग आणि सामर्थ्य:
त्यांनी आपल्या अगाध ज्ञानाच्या बळावर विषमतेविरुद्ध रणशिंग फुंकले
. त्यांनी समाजाला गुलामगिरीतून मुक्त करण्यासाठी त्यांच्या पायांतील बेड्या तोडल्या
. महाडच्या चवदार तळ्याच्या काठी त्यांनी आपल्या अनुयायांना युद्धात जवानांना उभे करावे तसे स्वाभिमानाने उभे केले
. त्यांच्या शब्दांमध्ये इतकी शक्ती होती की, महाकाव्येही त्यांच्या पायाजवळ गळून पडावीत
. त्यांचा संघर्ष असा होता की, हातातल्या साध्या काठ्यासुद्धा क्रांतीच्या संगिनी व्हाव्यात
.
४. क्रांतीचा परिणाम (चवदार तळ्याची आग):
त्यांच्या संघर्षाच्या डरकाळीने आकाश हादरले आणि पृथ्वी डचमळली
. या क्रांतीच्या सामर्थ्यामुळे बघता बघता चवदार तळ्याला आग लागली, म्हणजेच सामाजिक क्रांतीची ठिणगी पडली
.
५. वारसा आणि शांतता:
आज पन्नास वर्षांनी
परिस्थिती बदलली आहे. एकेकाळी पाठ फिरवणारी सूर्यफुले (समाज) आता त्यांचा ध्यास घेत आहेत . चवदार तळ्याचे पाणी आता थंड झाले आहे
, याचा अर्थ संघर्ष संपून समाजात न्याय आणि शांतता स्थापित झाली आहे.
कवी ज. वि. पवार यांनी डॉ. आंबेडकरांच्या या अतुलनीय कर्तृत्वाचे वर्णन
